Złoto to jeden z najbardziej cenionych metali szlachetnych, wykorzystywany zarówno w jubilerstwie, jak i w niektórych gałęziach przemysłu. Na rynku dostępne są wyroby o różnej zawartości czystego kruszcu, a ich oznaczenia można znaleźć w formie cyfr lub znaków probierczych. Zrozumienie tych oznaczeń jest ważne dla świadomego zakupu złotej biżuterii. Niezależnie od tego, czy wybieramy obrączki ślubne, łańcuszek czy sztabkę inwestycyjną, znajomość prób złota pomoże nam dokonać właściwego wyboru i zdecydować, jaka próba złota jest najlepsza.
Czym jest próba złota?
Ponieważ czyste złoto jest bardzo miękkie, nie nadaje się do wyrobu biżuterii czy akcesoriów. Aby w ogóle było możliwe formowanie złota i tworzenie z niego łańcuszków, kolczyków czy pierścionków, niezbędne jest zmieszanie tego kruszcu z domieszkami innych metali, np.:
- miedzi,
- srebra,
- niklu,
- cynku,
- pllladu.
W ten sposób zwiększa się wytrzymałość i trwałość wyrobu. Tak też powstaje złoto różnych typów i prób.
Próba jest więc określeniem ilości złota w stopie metalu. Wskazuje, ile jednostek masy czystego kruszcu znajduje się w 1000 jednostkach masy danego stopu.
Czym są karaty?
Biżuteria jest również oceniana według karatów. To alternatywny sposób określania czystości złota, szczególnie popularny w krajach anglosaskich. Skala karatowa rozciąga się od 1 do 24 karatów, gdzie 24-karatowe złoto (24K) jest najbardziej wartościowe. Jest to najwyższa możliwa wartość, odpowiadająca 100% zawartości czystego kruszcu w wyrobie.
System karatowy jest szczególnie przydatny przy zakupie biżuterii za granicą lub przez internet, gdzie często stosuje się właśnie to oznaczenie zamiast określenia próby. W Polsce oba systemy są rozpoznawalne, choć w oficjalnym obrocie dominuje oznaczenie próby.
Jak wygląda oznaczenie próby złota?
W Polsce najczęściej spotykamy cyfrowe oznaczenie próby (np. 585, 750, 333), które jest wybijane na wyrobie wraz z symbolem przedstawiającym głowę kobiety w czepcu zwróconym w prawo. Ten znak jest oficjalnym polskim znakiem probierczym dla złota. Na wyrobach możemy również znaleźć dodatkowe oznaczenia, takie jak znak wytwórcy (np. inicjały lub logo producenta) oraz rok powstania wyrobu.
W przypadku biżuterii importowanej mogą występować inne oznaczenia – na przykład w krajach anglosaskich często stosuje się oznaczenie karatowe (9K, 14K, 18K). Warto również wiedzieć, że współcześnie produkowana biżuteria musi posiadać tzw. cechę imienną wytwórcy, która pozwala zidentyfikować producenta wyrobu. Wszystkie te oznaczenia są zazwyczaj niewielkie, ale czytelne przy dokładnym przyjrzeniu się.
Najpopularniejsze próby złota w biżuterii
Ogólnie wyróżnia się 6 podstawowych prób złota. W Polsce w przemyśle jubilerskim stosuje się najczęściej 4 z nich, co nie znaczy, że pozostałe w ogóle nie występują. Każda próba ma swoje właściwości i zastosowanie:
- Próba 999 (24K) – zawiera 99,9% czystego złota. Jest to najczystsza forma złota, używana głównie w celach inwestycyjnych (sztabki, monety). Jest szczególnie ceniona przez inwestorów, ponieważ zachowuje najwyższą wartość przy odsprzedaży. Intensywny żółty kolor i połysk złota próby 999 są niepowtarzalne, jednak bez dodatkowych domieszek innych metali jest ono zbyt miękkie do codziennego użytkowania.
- Próba 960 (23K) – zawiera 96% czystego złota. Bardzo rzadko spotykana w Polsce, popularna raczej w krajach arabskich i azjatyckich. Jest to próba często wykorzystywana do tworzenia ekskluzywnej biżuterii ceremonialnej i tradycyjnej w kulturach wschodnich. Charakteryzuje się głębokim złotym kolorem i wysokim połyskiem, zachowując jednocześnie nieco lepsze właściwości mechaniczne niż złoto próby 999.
- Próba 750 (18K) – zawiera 75% czystego złota. To wysoka próba, często wykorzystywana w ekskluzywnej biżuterii. Charakteryzuje się dobrą odpornością na odkształcenia przy zachowaniu intensywnego złotego koloru. Ten stop złota jest idealny do wyrobu biżuterii wysokiej jakości, szczególnie pierścionków zaręczynowych. Jest to również popularna próba w produkcji ekskluzywnych zegarków.
- Próba 585 (14K) – próba złota 585 zawiera 58,5% czystego złota. To najpopularniejsza próba w Polsce, która oferuje dobry kompromis między ceną a jakością. Stosowana jest głównie w biżuterii użytkowej, a wykonane z niej wyroby są znacznie bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne niż te wyższych prób. Zachowują one przy tym elegancki i wyrafinowany wygląd.
- Próba 375 (9K) – zawiera 37,5% czystego złota. Rzadziej spotykana w Polsce, za to dość popularna w Wielkiej Brytanii. Często jest wybierana do produkcji biżuterii w stylu vintage oraz wyrobów o skomplikowanych wzorach. Dzięki większej zawartości innych metali wyroby tej próby są bardzo wytrzymała i łatwiejsze w skomplikowane obróbce.
- Próba 333 (8K) – zawiera 33,3% czystego złota. To najniższa dopuszczalna próba w Polsce. Ze względu na małą zawartość złota w stopie ma niższą cenę, więc często wybierana jest do produkcji niedrogiej biżuterii, np. dla dzieci. Wyroby tej próby są bardzo wytrzymałe, jednak ich kolor może być nieco jaśniejszy i mniej połyskliwy.
Każdy wyrób jubilerski bez względu na to, z jakiego typu złota został wykonany, powinien mieć widoczne oznaczenie próby. Zwykle jest ono umieszczone w takim miejscu, by nie wpływać na estetykę biżuterii, np. na zapięciu łańcuszka, na sztyfcie kolczyka lub na wewnętrznej stronie obrączki.
Typ złota a próba
Dodawanie do czystego złota domieszek innych metali zaowocowało powstaniem różnych typów złota. Mamy więc:
- Żółte złoto – tradycyjna mieszanka złota, srebra i miedzi
- Białe złoto – zawiera dodatek palladu, platyny lub niklu
- Różowe złoto – większa zawartość miedzi nadaje różowawy odcień
- Czerwone złoto – wysoka zawartość miedzi tworzy czerwonawy kolor
- Zielone złoto – zwiększona ilość srebra daje zielonkawy odcień
W przypadku każdego z tych typów złota możemy spotkać różne próby. Na przykład biżuteria wykonana z białego złota może występować zarówno w próbie 585, jak i 750, podobnie jak złoto różowe czy żółte.
Warto jednak pamiętać, że nie każdy kolor złota jest równie popularny w określonych próbach. Na przykład złoto czerwone najczęściej występuje w wyższych próbach (750), ponieważ wymaga większej zawartości miedzi dla uzyskania charakterystycznej barwy. Z kolei złoto białe jest rzadko spotykane w niższych próbach (333), gdyż trudniej wtedy uzyskać pożądany, jasny odcień.
Dlaczego warto zwrócić uwagę na próbę złota przed zakupem biżuterii?
Zrozumienie oznaczeń prób złota pozwala na lepsze dopasowanie biżuterii do swoich potrzeb i preferencji.
Próba nie tylko determinuje cenę wyrobu, ale przede wszystkim jego właściwości użytkowe i wygląd. Osoby poszukujące biżuterii do codziennego noszenia powinny rozważyć niższe próby (585 lub 333), które zapewniają większą odporność na zarysowania i odkształcenia. Z kolei na szczególne okazje, jak zaręczyny czy ważne rocznice, warto zainwestować w wyroby z wyższą próbą (750), które zachwycają intensywnym kolorem i szlachetnym połyskiem.
Wartość złota zależy bezpośrednio od jego zawartości w stopie, więc im wyższa próba złota, tym droższy jest wyrób. Takie przedmioty, choć droższe w zakupie, zazwyczaj lepiej zachowują swoją wartość w czasie. Ma to szczególne znaczenie, jeśli traktujemy zakup złotej biżuterii jako formę inwestycji.
Co więcej, różne próby złota mogą inaczej reagować na kontakt ze skórą – osoby z wrażliwą skórą powinny wybierać wyższe próby, które zawierają mniej dodatków mogących wywoływać reakcje alergiczne.
Próby złota – Podsumowanie
Próby określają zawartość czystego złota w stopie, z którego wykonana została biżuteria. Dostarczają cennych informacji o wytrzymałości wyrobu, odporności na odkształcenia i uszkodzenia, a także o jego wartości.
Wybór odpowiedniej próby złota powinien być podyktowany kilkoma istotnymi czynnikami. Przede wszystkim należy uwzględnić przeznaczenie biżuterii. Istotny jest również budżet, gdyż różnice w cenie między poszczególnymi próbami mogą być znaczące. Warto także wziąć pod uwagę indywidualne preferencje dotyczące koloru i połysku złota.